İsviçre Vatandaşlığı

İsviçre vatandaşlığına başvuran kişilerin uyruklarına bağlı olarak koşullar değişiklik göstermektedir. Süreç, AB vatandaşları için daha kolaydır. Türkiye’nin de dâhil olduğu 3. ülke vatandaşları ise İsviçre’de belli bir süre yaşama zorunluluğu gibi bazı sert şartları yerine getirmek zorundadır. Tüm yabancılar genellikle İsviçre’de 12 yıl yaşadıktan sonra İsviçre vatandaşlığı için başvuru yapabilmektedir. Bir İsviçre vatandaşı ile evlenenler ya da İsviçre’de doğanlar gibi belli kategorilerde istisnalar mevcuttur.

İsviçre vatandaşlığı elde etmek için temel olarak 3 yol vardır: Doğum yoluyla vatandaşlık, evlilik yoluyla vatandaşlık ve vatandaşlığa kabul yoluyla vatandaşlık.

Amerika Birleşik Devletleri’nin aksine İsviçre topraklarında doğan her çocuk İsviçre vatandaşı olmaz. Bunun için evli anne-babadan en az birinin İsviçre vatandaşı olması gerekir. Evlenmemiş anne eğer İsviçreli ise çocuk da İsviçreli olur fakat evlenmemiş baba İsviçreli, anne yabancı ise durum farklıdır. Bu durumda çocuk ancak 18 yaşını doldurmadan önce baba tarafından tanınırsa İsviçre vatandaşı kabul edilir.

İsviçre, çifte vatandaşlığa izin veren bir ülkedir. Bu nedenle İsviçre vatandaşlığına kabul edilmiş birinin önceki vatandaşlığını kaybedip kaybetmeyeceği tamamen diğer ülkenin tutumuna bağlıdır. Örneğin İsviçre vatandaşlığına kabul edilmiş bir Türk vatandaşı, Türkiye Cumhuriyeti çifte vatandaşlığa izin verdiği için iki vatandaşlığa da sahip olmaya devam edebilecektir.

İsviçre Oturum İzni ve İsviçre Vatandaşlığı arasındaki farklar nelerdir?

İsviçre kalıcı ikametlerinden birine (örneğin İsviçre C Oturum İzni) sahip olduğunuzda İsviçre vatandaşlarıyla aynı koşullar altında İsviçre’de yaşayabilir ve İsviçre vatandaşlarının sahip olduğu hakların çoğuna sahip olursunuz. Bu haklar:

• Eşit istihdam koşullarına sahip olma
• Kendi şirketinizi kurabilme
• Eğitim hakkı ve burslardan yararlanabilme
• Kısıtlama olmaksızın gayrimenkul satın alabilme
• İsviçre'nin herhangi bir yerinde yaşayabilme
• Sosyal yardımlardan yararlanabilme

İsviçre vatandaşlarının bu haklar haricinde oy verme ve kamu görevlisi olma hakkı bulunmaktadır. Ancak bununla birlikte İsviçre vatandaşlığına başvurur ve bir İsviçre vatandaşı olursanız, tüm İsviçreliler ile aynı yasal zorunluluklara da sahip olacaksınız. Örneğin tüm 18-34 yaş arası İsviçreli erkekler gibi askerlik yapmak zorunda kalabilirsiniz. İsviçre vatandaşlığı sahibi olmayı oturum izni sahibi olmaktan ayıran bir diğer özellik ise ülkeden ayrıldığınızda vatandaşlık haklarınızı elinizde tutmaya devam edebilecek olmanızdır.

Normal Vatandaşlığa Kabul

Doğum veya evlilik yoluyla İsviçre vatandaşlığı elde etme şansı olmayan yabancı ülke vatandaşları, İsviçre vatandaşlığı için başvuruda bulunmadan önce en az 12 yıl boyunca İsviçre’de yaşamış olmalıdır. Kişilerin İsviçre’de 10 ve 20 yaşları arasında geçirdiği yıllar ise ikiyle çarpılarak sayılmaktadır. Örneğin 10 ve 15 yaşlarınız arasında 5 yıl boyunca İsviçre’de yaşadıysanız 10 yıl yaşamış gibi kabul edilecek ve 2 yıl daha İsviçre’de yaşamanız sonrasında İsviçre vatandaşlığı için başvuru yapma hakkını kazanmış olacaksınız.

İsviçre Meclisi tarafından kabul edilen ve 2018 yılında uygulanmaya başlanan bir kanuna göre 12 yıllık bekleme süresi 10 yıla indirilmiştir. Söz konusu yeni yasaya göre İsviçre vatandaşlığı için başvuru yapmanın şartları biraz daha sıkı bir hal almıştır. Örneğin, İsviçre ulusal dillerinden birinin okuma ve yazma seviyeleri ile ilgili bazı gereklilikler zorunlu hale getirilmiştir. Daha önceden herhangi bir oturma izni ile İsviçre vatandaşlığı için başvuru yapılabiliyorken yeni kanuna göre başvuru için mutlaka C Oturum İzni olması şartı getirilmiştir. Ayrıca yeni kanunun uygulanmaya başlayacağı yıl olan 2018 kuralından sonra İsviçre vatandaşlığı için başvuranlar, 3 yıl veya vatandaşlığa kabul süreci boyunca sosyal yardımlardan faydalanamayacaklardır.

İsviçre vatandaşlığına başvuru koşullarındaki en önemli değişikliklerden bazıları şunlardır:

• Oturum izni sahipleri 12 değil, 10 yıl sonra başvurabilecektir.
• Sadece İsviçre C Oturumu iznine sahip olan kişiler vatandaşlıklarına göre 10 veya 5 yıl sonra başvurabileceklerdir. (AB/EFTA vatandaşları için süre 5 yıl). B, L, F, Ci Oturum izni sahiplerinin bu izinlerle İsviçre’de geçirdikleri yıllar sayılmayacaktır.
• Kişilerin 8 ve 18 yaşları arasında İsviçre’de geçirdikleri yılların iki katı sayılacaktır. (Şu an 10 ve 20 yaş arası için geçerli)
• İsviçre’de geçici oturma izni ile (örneğin mülteci veya sığınmacı olarak) geçirilen yılların yarısı sayılacaktır.
• Kişilerin başvurmadan önce belirli bir kantonda 2 ila 5 yıl arasında ikamet etmiş olmaları gerekecektir.
• Kişiler çift olarak İsviçre vatandaşlığı için başvuru yaparsa her ikisinin de ikamet şartını sağlamaları istenecektir.

İsviçre Göçten Sorumlu Sekreterlik Birimi, İsviçre vatandaşlığı için başvuranların İsviçre yaşam tarzına uyum sağlayıp sağlamadığını, İsviçre geleneklerini öğrenip öğrenmediğini, İsviçre hukuk kurallarına uyup uymadığını ve İsviçre’nin iç ya da dış güvenliğini tehlikeye atma ihtimalinin olup olmadığını inceler. Sekreterlik birimi bu konularda herhangi bir problem görmezse, başvuranın İsviçre vatandaşlığına geçiş işlemlerine izin verecektir. Ancak bu durum kesin olarak İsviçre vatandaşlığına geçileceği anlamına gelmez. Kantonların ve belediyelerin belirlediği özel bazı gerekliliklerin de mutlaka karşılanması gerekir.

İsviçre vatandaşlığına kabul başvurunuzu yaptıktan sonra gerçekleştirmeniz gereken diğer adımlar konusunda bilgilendirileceğiniz bir mülakata davet edilebilirsiniz. İsviçre vatandaşlığına kabul prosedürü, kantondan kantona farklılık gösterebileceği için bazı kantonlarda sözlü veya yazılı bir vatandaşlığa kabul testine girmeniz gerekirken bazılarında ise bu karar tamamen halk meclisine bırakılmıştır. Ayrıca İsviçre vatandaşlığına kabul süresi de kantonlar arasında oldukça farklılaşmaktadır.

Kolaylaştırılmış Vatandaşlığa Kabul

Bir İsviçre vatandaşı veya henüz İsviçre vatandaşı olmasa bile İsviçreli bir ailenin çocuğu olan bir kişi ile evlenen yabancılar, hızlı İsviçre vatandaşlığı için başvuru yapabilirler. Bunun için İsviçre’deki yaşama tamamen entegre olmuş, yasalara saygılı ve İsviçre’nin iç ya da dış güvenliğini tehlikeye atmayacak biri olmanız gerekir. Ayrıca kantonların ve belediyelerin karşılamanız gereken bazı özel şartları söz konusu olabilir.

Kolaylaştırılmış İsviçre vatandaşlığı genel olarak en az 3 yıldır evli olan ve başvurudan önceki yıl da dâhil olmak üzere en az 5 yıl İsviçre’de ikamet eden yabancı uyruklu eşler için geçerlidir. İsviçre ile çeşitli şekillerde yakın bağları bulunan kişiler İsviçre’de yaşamasalar bile bu yolla İsviçre vatandaşlığı için başvuru yapabilirler. Bu durumda çiftin en az 6 yıl evli olması ve diğer eşin evlenmeden önce de İsviçre vatandaşlığına sahip olması gerekir.

22 yaşını henüz doldurmamış ve ebeveynleri tarafından İsviçre vatandaşlığı alması sağlanmamış çocuklar, başvurudan önceki 1 yıl dâhil olmak üzere en az 5 yıl boyunca İsviçre’de yaşadıkları takdirde bu kategoride başvuruda bulunabilirler. Evlilik dışı doğan çocukların babaları İsviçre vatandaşı ise İsviçre vatandaşlığı için başvuru, çocuk 22 yaşına gelinceye kadar yapılmalı ve baba çocuğu yasal olarak tanımış olmalıdır. Ayrıca çocuğun ülkeyle yakın bağları olmalıdır.

Şubat 2017’den itibaren üçüncü kuşak göçmenlere de kolaylaştırılmış başvuru hakkı tanınmıştır. Eğer İsviçre’de doğduysanız, 9-25 yaş aralığındaysanız, İsviçre’de en az 5 yıl eğitim gördüyseniz ve İsviçre C Oturum İznine sahipseniz kolaylaştırılmış olarak İsviçre vatandaşlığı için başvuru yapabilirsiniz. Bu kategoride İsviçre vatandaşlığı başvurusu için ek olarak ailenizin İsviçre'de beş yıllık İsviçre eğitimi de dâhil olmak üzere en az on yıl yaşamış olması ve geçerli oturma iznine sahip olması gerekir. Ayrıca en az bir büyükbaba/büyükannenizin İsviçreli olması veya ikamet kartına sahip olması gerekir.